50’li yıllardan sonra ‘altın taşları ve toprakları’ olan İstanbul, Haydarpaşa Garı’nın merdivenlerinde aldığı göçlerle filmlerin ana temasını oluşturdu. 6 Şubat sonrası farkındalık yaratması beklendiği söylenen büyük deprem, son yıllarda kiralarda yaşanan fahiş artış, günün her saati trafik sıkışıklığı, enflasyon artışına ayak uyduramayan maaşlar, evden çalışma sistemi Pandemi ile tanıdığımız ve sevdiğimiz İstanbul’dan kaçanlara…
TÜİK’in resmi verilerine göre Türkiye nüfusunun yüzde 18,65’i İstanbul’da yaşıyor. Özellikle ilk yıllarda mülteci nüfusunun çoğunluğunu alan İstanbul, yabancıların konut satışı yoluyla vatandaşlık almasının popüler olduğu düşünüldüğünde resmi olmayan varsayımlardan çok daha kalabalık bir şehir.
Son yıllarda konut fiyatlarının artması, kiraların 10 yıl önce ev alacak seviyede olması, evden çalışma sistemi, deprem gerçeği ve maaşlar gibi nedenlerle vatandaşların İstanbul’dan göçü hızlanıyor.
Ancak yabancılar için durum biraz farklı.
Eski CHP İstanbul Milletvekili Gürsel Tekin, “İstanbul yabancıların memleketi haline geldi” diyerek, şehri terk eden Türklerin memleketlerine döndüğünü sözlerine ekledi.
Sözcü’nün aktardığı TÜİK verilerine göre, İstanbul’da son 5 yılda 2,2 milyon kişi başka şehirlere göç etti.
İstanbul’dan göçün en yaygın nedenlerinden biri ‘daha iyi barınma ve yaşam koşulları’ olurken, İstanbul’daki yabancı uyrukluların sayısı da arttı.
Gürsel Tekin, ‘Bu göç hareketleriyle birlikte İstanbul’da yaşayan yabancı uyruklu sayısında ciddi bir artış yaşanıyor. ‘İstanbul yabancıların memleketi haline geldi’ derken, örneğin Kadıköy Moda gibi uzun yıllardır, hatta nesillerdir İstanbul’da yaşayan insanların evlerini kiralayarak İstanbul’dan ayrılıp böyle şehirlere yerleştiklerini anlattı. Çanakkale ve Balıkesir gibi.
İstanbul’da köylerine dönenlerin sayısı arttı.
Vatandaşların çoğunlukla Anadolu’daki köylerine gittiklerini kaydeden Tekin, şu sözlerle dikkat çekti: ‘Bunların yerine Mısır, Ukrayna, İran gibi ülkelerin kendi ülkelerinde zengin olan vatandaşları mülk satın alıp Anadolu’ya taşındı. İstanbul’un merkezi bölgeleri.’
TÜİK verilerine göre 2018-2022 döneminde 5 yılda İstanbul’dan göç edenlerin sayısı 2 milyon 182 bin kişi olurken, aynı dönemde İstanbul’a toplam 1 milyon 983 bin kişi göç etti.
Öte yandan konut fiyatlarındaki artışta büyük rolü olduğu düşünülen yabancılara konut satışlarında deprem nedeniyle düşüş de dikkat çekti.
İstanbul, Muğla ve Antalya gibi kentlerde konut fiyatlarının ve özellikle konut kiralarının artmasının ilk nedenlerinden biri olarak görülen yabancılara konut satışlarındaki düşüş, 6 Şubat deprem felaketinin ardından dikkat çekti.
Ocak 2023’te yüzde 0,6 azalan konut satışları, Şubat’ta yüzde 27, Eylül’de ise yüzde 42 gibi sert bir düşüş yaşadı.
En büyük düşüşte ise farkındalık açısından uzmanların sürekli hatırlattığı ancak kaygı ikliminden en çok zarar gören İstanbul oldu.
Önce vatandaşlık nedeniyle Ortadoğu vatandaşlarının, ardından savaştan etkilenen Rusya ve Ukrayna vatandaşlarının talep ettiği yabancılara konut satışları, pandemi sonrasında zirveye ulaştı.
Yabancılara konut satışlarında son ay Aralık 2022 olurken, bu durum kiraları da etkiliyor, 2018’den sonra artan konut satışlarında yabancıların payı ise yüzde 5,7 ile Haziran 2022’de zirveye ulaştı.
Deprem felaketlerinin ardından 2023 yılındaki düşüş dikkat çekerken, döviz kuru üzerindeki baskı nedeniyle artan fiyatların dünyaya göre yüksek olması da farklı bir neden.
Yabancılara konut satışları en çok İstanbul’da azalırken, yıllık bazda Ocak ayında yüzde 0,6, deprem felaketinin yaşandığı Şubat ayında yüzde 27, Mart ayında ise yüzde 38,7 azaldı. Yabancılara konut satışları yıllık bazda Nisan’da yüzde 60,3, Mayıs’ta yüzde 46,9, Haziran’da yüzde 69,6 ile keskin bir düşüş yaşarken, Temmuz’da yüzde 28,9, Ağustos ve Eylül’de ise yüzde 42 azaldı.
İstanbul’da yabancılara satılan konut sayısı 2022 Ocak-Eylül döneminde 19 bin 594 iken, 2023 yılının aynı döneminde bu rakam 8 bin 965’e düştü.
Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Celal Erdoğdu, “İstanbul’da yabancıların satışlardaki payı yüzde 10’a kadar çıktı ancak depremden sonra İstanbul’da yabancılara konut satışları yüzde 5’e düştü.”
Düşüşün birinci nedeni deprem olurken, ikinci nedeni ise ‘mevcut talebin azalması’ yani ev almak isteyen yabancıların sayısının azalması oldu. Erdoğdu, “Üçüncü sebep ise Türkiye’de konut fiyatlarının döviz cinsinden artması” derken, Türkiye’de ortalama konut metrekare fiyatı 2018-2022 döneminde yaklaşık 500 dolardan 2023 Mayıs ayında 1.194 dolara yükseldi.
